Làm Mẹ Với Tâm Phật - Cùng Con Khôn Lớn

Khi con mới sinh, những người mẹ chịu nhiều áp lực – họ phải cho con bú, thay bỉm cho con, hay bế con nữa. Lúc đó, họ có thể ước thời gian trôi qua thật mau. Theo năm tháng, những đứa con có thể tự chơi, tự tranh luận với những đứa trẻ khác; những người mẹ có thêm nhiều thời gian hơn cho bản thân. Nhưng đó cũng là lúc họ có một nỗi e sợ rằng, thời gian dường như đang trôi quá nhanh.

Những người mẹ cũng đặt ra nhiều câu hỏi cho chính mình: Con mình sẽ lớn lên thành người như thế nào? Tôi hạnh phúc vì điều gì? Tôi đang đi đâu? Những nghi vấn đó nảy sinh khi họ có cơ hội sống chậm lại, thư thái hơn so với giai đoạn con mới sinh. Một người mẹ có thể đặt đứa con làm trung tâm để trả lời cho mọi câu hỏi họ tự đặt ra. Tuy vậy, mỗi câu trả lời cho từng câu hỏi này đều thay đổi theo thời gian, theo hoàn cảnh, và theo những đứa con của họ.

Theo những Phật tử, các nhà tâm lý học, triết gia, học giả thì điều quan trọng nhất một người mẹ nên làm là đảm bảo cách sống bản thân phù hợp với cái đích cuối cùng mà họ hướng đến. Những người mẹ cần học cách giữ cho tâm trí luôn cởi mở và tò mò trước mọi phương án khả thi. Như các Phật tử thường làm, họ luôn trau dồi tinh thần học hỏi, thay vì giả định mình đã khôn ngoan.

Tác giả Sarah Napthali đã tập hợp kinh nghiệm của bản thân cũng như của những bà mẹ khác, và truyền cảm hứng về việc những giáo lý đạo Phật có thể đi vào cuộc sống của một người mẹ như thế nào vào cuốn sách “Làm mẹ với tâm Phật – cùng con khôn lớn”. Phật giáo có thể giúp những người mẹ sống trong trạng thái tiếp thu, học hỏi, và trở nên hạnh phúc hơn mỗi ngày.

TRÍCH ĐOẠN SÁCH:

Con ta là ai?

Việc ta tìm hiểu bản chất con người thật của chính các con mình khiến ta phải thừa nhận một thực tế rằng: ngay cả ta cũng chẳng rõ hoàn toàn con người của chúng, hay cả việc chúng đang phát triển theo hướng nào. Điều thực tế duy nhất ở đây chỉ có thể là việc ta giơ tay xin hàng trước những điều chưa rõ đó mà thôi. Chúng ta thường hay khẳng định là mình đã hiểu rõ con người của từng thành viên trong gia đình cũng như bạn bè ta. Nhưng lại chối từ việc thừa nhận rằng mỗi chúng sinh đều ẩn chứa những điều bí ẩn mà có thể giúp ta nhìn nhận hành vi của họ với một tâm hồn rộng mở hơn, như thể ta sẽ tin tưởng vào họ hơn mặc dù trong lòng ta vẫn còn những hoài nghi.

Ta hẳn sẽ nhiều lần bắt gặp bản thân đang ngồi miêu tả lại tính cách của các con cho người khác nghe, có thể là ngồi so sánh tính nết hai anh chị em với nhau hoặc với bạn của chúng chẳng hạn. Ta có thể sẽ đưa ra những nhận định rằng đứa này thì hòa đồng, đứa kia thì im thít rụt rè, đứa này thì mộng mơ hoài bão còn đứa kia hay phá bĩnh xóm làng. Mặc dù các bà mẹ có vẻ thích đi kể về tính nết các con cho người khác nghe, nhưng điều đó cũng chẳng thể giúp ta giải mã được bí ẩn con người nội tâm của các con mình là ai. Một chướng ngại thường hay bị các bậc phụ huynh lãng quên khi nuôi dạy con chính là việc nhìn nhận các con một cách rõ ràng mà không bám chấp lấy những quan điểm của mình. Điều đó cũng đồng thời giúp ta nhận thức được rằng những hy vọng, những nỗi sợ và kỳ vọng đang bóp méo quan điểm suy nghĩ của chính mình như thế nào.

CÁC CON KHÔNG ĐẶC BIỆT THUỘC VỀ RIÊNG TA

Có nhiều người trong số chúng ta hồi nhỏ đã phải sống xa gia đình và học cách tự mình làm những công việc nặng nhọc, vậy nên chúng ta đã tự phát triển một thói quen nhìn nhận bản thân mình như một trong hai, nếu không phải là duy nhất, người dưỡng dục các con. Dẫu vậy, người châu Phi có một câu ngạn ngữ rằng cả làng mới nuôi nổi một đứa trẻ, câu ngạn ngữ này càng ngày càng được người ta dần công nhận. Các nhà tâm lý học trẻ em đang khuyến khích các bậc phụ huynh phải phát triển những mối quan hệ của họ với những người trưởng thành khác, dù là bạn bè hay người thân, nhất là những người quan tâm đến con em chúng ta. Đây cũng là một cách để tu tập vô chấp trước con cái: Bằng cách nhìn nhận tụi nhỏ không hoàn toàn nằm trong sự sở hữu của ta. Sau cùng, trong phần lớn lịch sử phát triển của loài người, trẻ con luôn được nuôi dạy bởi rất nhiều người quan tâm đến chúng chứ không phải chỉ có một hai người.

Việc chia sẻ trọng trách nuôi dạy con với những người khác thực chất cũng là một phương pháp hữu hiệu bảo đảm cho sự phát triển của trẻ. Nếu các con ta lỡ có ngày gia nhập vào một hội bạn tuổi vị thành niên có tư tưởng tách mình với cha mẹ chỉ để có được quyền tự quyết thì ít nhất xung quanh tụi nhỏ vẫn còn nhiều người khác cho chúng dựa vào. Và như chúng ta đã được biết, đối tượng trẻ vị thành niên có nguy cơ sa đà hư hỏng nhất lại chính là những đứa sống tách mình, không có sự kết nối với cha mẹ.

Vì gia đình họ nội hiện đang sống tại Ba Lan, chỉ có một người bạn duy nhất thực sự yêu quý hai đứa con tôi là vợ cũ của Marek, người phụ nữ cùng anh sang đất Úc khi mới 20 tuổi. Cô ấy vô cùng yêu quý hai đứa nhóc và lúc nào cũng đối xử tốt bụng, hào phóng với tụi nhỏ. Rất nhiều người bạn của tôi cũng kinh ngạc khi biết tôi “công nhận” mối quan hệ này, nhưng dù mọi người có thuyết phục tôi đến đâu thì đúng là chỉ có điên mới cấm cản. Và thực sự đối với tụi nhỏ, cô ấy là một người dì đến từ Ba Lan cực kỳ yêu quý các cháu, có khi là bạn chí cốt của chúng nó luôn cũng được nữa.

Việc chia sẻ trách nhiệm săn sóc tụi nhỏ có thể đồng nghĩa với việc cho phép những người khác giúp ta chấn chỉnh lại tụi nhóc những khi tụi nhóc không nghe lời. Và tôi đã thử ngay ý tưởng này với bạn bè và người thân của tôi, tất cả những người mà tôi đồng ý cho họ được “chấn chỉnh và dạy bảo” đứa út Alex mỗi khi cháu nó hư. Như hầu hết chúng ta đều đã được nghiệm qua, mấy đứa nhóc hầu như sẽ ngoan ngoãn nghe lời hơn nếu như người nhắc nhở chúng nó là một người không Phải Là mẹ của chúng. Nếu chúng ta trở nên ám ảnh quá mức với các con mình, cố gắng nắm chặt lấy vai trò nuôi dạy chúng, hẳn ta sẽ coi những lời nhắc nhở của những người khác như những lời công kích cá nhân, và từ đó lại quên đi việc cảm ơn sự giúp đỡ của họ. Một số người sẽ hỏi rằng, ngộ nhỡ những lời nhắc nhở đó là những lời công kích cá nhân thì sao? Thì cứ cảm ơn họ thôi. Đó cũng là một cách tu tập theo lời khuyên của một vị tăng mà tôi quen; vị tăng nhắc tôi rằng, khi ta phải đối phó với những kẻ khó tính, hãy cứ “giết họ bằng lòng tốt của ta”.

Lũ trẻ không đặc biệt thuộc về bất kỳ ai cả, và sự thật đó dấy lên một câu hỏi rằng nếu vậy thì vai trò của ta sẽ là gì. Điều quan trọng là ta sẽ phải biết nắm bắt cơ hội để làm quen và kết nối với tụi nhỏ nhiều hơn − giống như cách làm thân với những đứa cháu trên với tư cách là những người cô, người dì. Là những người mẹ, ta hẳn sẽ cảm thấy biết ơn những người lớn khác đến nhường nào khi họ cũng trân quý con cái chúng ta như con cái họ.

Khi ta có thể san sẻ tình yêu thương của mình với nhiều đứa trẻ khác ngoài các con mình ra, ta đồng thời cũng đang tu tâm dưỡng tánh không chỉ với những đứa trẻ đó mà còn với cả người mẹ của chúng nữa. Ví như một người mẹ mà tôi đã có dịp được gặp, cô ấy đã bị mọi người xa lánh ghẻ lạnh bởi đứa con mới chập chững biết đi của cô hay đánh và cào cấu các bạn cùng trang lứa khác. Mặc dù vậy, vẫn có một bà mẹ khác ở trong hội phụ huynh của cô ấy yêu quý cậu bé, và thực sự đây là một niềm an ủi đối với người mẹ ấy. Việc ta kết nối với những đứa trẻ khác ngoài con cái mình sẽ tạo ra một cộng đồng đoàn kết, lành mạnh và đồng thời giúp chúng ta tu tập tâm buông xả, ban phát tình yêu của ta tới mọi chúng sinh đồng đều hơn.
Tâm buông xả là một trong Tứ Vô Lượng Tâm được Đức Phật dạy rằng đó chính là cánh cổng dẫn tới giác ngộ (trong đó bao gồm: từ, bi, hỷ và xả – tức là ta hòa chung niềm vui của những người khác). Đức Thế Tôn cũng miêu tả tâm buông xả tựa như “tâm vô chấp”, Ngài nói rằng: “Tâm vô chấp chính là cách ta nhìn tất thảy chúng sinh ngoài kia với sự rộng mở và công bằng.” Và kẻ thù “gần nhất” với tâm buông xả, hay còn gọi là một kiểu đặc tính dễ bị nhầm lẫn với tâm xả, chính là sự thờ ơ hay lãnh đạm với những người khác. Đối với những người mẹ, tâm xả có nghĩa rằng ta phải nhìn nhận ra được sự trân quý trong mỗi đứa trẻ không chỉ riêng con ta. Bản thân tôi đã tìm ra được một phương pháp hữu hiệu để tu tập tâm buông xả chính là trưng bày hết các ảnh chụp không chỉ của các con mà còn của cả những đứa trẻ khác nữa, hãy đặt chúng trong tủ kính hoặc trên kệ ở phòng khách đều được.

Tuy vậy, cám dỗ rằng ta phải tập trung vào con mình, tập trung vào những nhu cầu của con mình có thể khó cưỡng lạ thường. (Cho phép tôi xin một phút để phán xét những bà mẹ tuy là đến lớp để “giúp các cháu” nhưng lại chỉ tập trung quanh quẩn ở chỗ con của mình.) Và nếu ta cứ chỉ tập trung vào các con mình thôi thì có thể đến một giới hạn nào đó, những đứa trẻ khác sẽ trở nên vô hình trong mắt ta, hoặc ta chỉ đơn giản xem chúng như những sự vật khác mà thôi. Đồng thời, chúng cũng sẽ trở thành những sự vật đặt ra để con ta cạnh tranh cọ sát, những sự vật để con ta có thể tương tác cùng, hoặc không, hay là những “vật cản” đối với con ta. Trong cộng đồng phụ huynh của tôi, những người mẹ mà tôi thực sự rất kính trọng đều là những người hay làm những công việc tình nguyện khiêm tốn và có phần thầm lặng, sẵn sàng dạy kèm một-một cho các cháu trong trường. Những người mẹ ấy hẳn phải quan tâm sâu sắc đến nhu cầu chung của các bé trong trường chứ không chỉ một mình con của họ.

---------------------------------